Legionella

Legionella is een bacterie die de veteranenziekte of legionellagriep veroorzaakt. De ziekte kan ontstaan wanneer mensen de bacterie inademen, bijvoorbeeld in een douche of via een sproei-installatie. De in Nederland bekendste uitbraak was die tijdens de Westfriese Flora in Bovenkarspel in 1999. 200 mensen werden tijdens deze epidemie ziek, 32 overleden aan de gevolgen van Legionella. Waarschijnlijk waren er echter meer doden, maar deze patiënten waren reeds begraven voordat de ziekte als zodanig herkend was. De besmetting bleek te zijn ontstaan in twee stands van de bijbehorende consumentenbeurs, waar bubbelbaden waren tentoongesteld.

Factoren voor de groei van legionella zijn:

• Water Het bovenstaande betekent dat de bacterie niet groeit in een droge omgeving.
• Voeding Diverse aminozuren en metalen zijn nodig als voedingsstof voor de bacterie. Deze zijn vaak in lage concentraties in water aanwezig en in resten van andere bacteriën.
• Warmte De bacterie heeft een optimale groeitemperatuur van ongeveer 37°C en sterft af bij temperaturen van boven de 55°C. Bij lage temperaturen kan de bacterie wel overleven maar niet vermenigvuldigen.
• Zuurstof De bacterie heeft zuurstof nodig om te groeien. In volledig stilstaande leidingdelen (waar de zuurstof is verbruikt) wordt dan ook weinig legionella aangetroffen. Veel vaker wordt legionella aangetroffen in systemen die sporadisch gebruikt worden (brandhaspels in warme ruimten bijvoorbeeld).
• Vestigingsplaats De bacterie gedijt goed in de zogenaamde biofilm in leidingen. Deze vormt ‘houvast’ voor de bacterie maar dient ook als voedingsbron.

Door de bovenstaande factoren te beheersen / controleren (de zogenaamde beheersmaatregelen) kan legionellagroei beperkt of voorkomen worden.

Een direct gestookte boiler, of indirect gestookte middels een cv-ketel, kunt u dus het best tot 65°C verwarmen en houden.

Daarnaast kunt u jaarlijks de boiler een keer laten spuien.  Omdat het onder in de boiler steeds relatief het koudst is, is de kans op verontreiniging daar het grootst.  Als de boiler onderaan een aftapkraan heeft kunt u daar een slang aanmaken en de boiler enkele minuten aftappen met de waterleiding druk er nog op.  Is er geen aftapper dan kan het installatie bedrijf eventueel druk zetten op de warmwater aansluiting en spuien via de koud water aansluiting.  Ook weinig gebruikte tappunten in het gebouw/woning kunt u even door laten spoelen.

Als de boiler wordt verwarmt door een warmtepomp (55 °C)

Volgens de richtlijnen van ISSO publicatie 30.5 en 55.1 dient wekelijks de boiler gedesinfecteerd te worden.
Dat kan door één van deze 3 methode:

De gehele boiler inhoud  op 60 °C brengen en daar minstens 20 minuten op laten staan.
De gehele boiler inhoud op 65 °C brengen en daar minsten 10 minuten op laten staan.
De gehele boiler inhoud  op 70 °C brengen en daar minsten 5 minuten op laten staan.

Warmtepompen met koudemiddel R407C of  R410A halen deze temperaturen niet, de compressor brengt de boiler op de hoogst mogelijk haalbare temperatuur waarna  een elektrisch element het overneemt voor het laatste stukje temperatuur verhoging.

De warmwater temperatuur aan het tappunt moet in Nederland 55°C bedragen (NEN 1006). (Als er een circulatieleiding is 60°C)

• Douche U kunt veilig douchen als de temperatuur van het douchewater in uw warmwatertoestel afgesteld is op minimaal 55°C. Bij temperaturen boven de 55°C wordt de bacterie gedood. Bent u langer dan een week niet thuis geweest? Laat dan het koude en warme water een minuut stromen. Het beste kunt u de douchekop onderdompelen in een emmer met water. De legionellabacterie kan zich vermenigvuldigen in een warmwatertoestel met een voorraadvat, zoals elektrische boilers en bepaalde typen combiketels, waarin de temperatuur te laag is afgesteld. Een geiser heeft geen voorraadvat, zodat de bacterie geen kans krijgt zich te vermenigvuldigen.
• Douches van zwembaden Douchewater is vrijwel nooit gechloreerd. Douches vormen een risico als de watertemperatuur in het warmwatersysteem, dus vóór het mengen met koud water, lager is dan 60 °C. Dit is met name het geval bij douches met een drukknopsysteem.Daarnaast kunnen whirlpools en bubbelbaden in deze publieke gelegenheden een risico vormen. Het is belangrijk dat er voor deze baden een goed desinfectiesysteem bestaat volgens voorschrift van de fabrikant. Voor uw eigen veiligheid kunt u dit navragen bij de beheerder van sauna- of zwemgelegenheid.
• Sauna Sauna’s vormen een gering risico als de juiste voorzorgsmaatregelen zijn genomen. Deze maatregelen bestaan uit een goed werkende installatie en periodieke controles. U kunt bij de receptie van de sauna vragen naar de resultaten van deze controles.
• Kampeerterreinen en hotels Douches op kampeerterreinen vormen misschien een risico, maar in de praktijk is gebleken dat dit risico beperkt is. De sanitaire voorzieningen worden meestal al in gebruik genomen als de temperatuur nog betrekkelijk laag is, waardoor het water in de leidingen nog geen 25 °C bereikt en de legionellabacterie dus geen groeikansen heeft. Bij twijfel laat u eerst het water een tijdje lopen om de leidingen door te spoelen.
• Op grotere campings kan het voorkomen dat pas tegen het hoogseizoen meer sanitairgebouwen worden geopend. Dan kan de watertemperatuur tot meer dan 25 °C opgelopen kan zijn. Voor boilers op campings in Frankrijk is een temperatuur van minimaal 60 °C verplicht. Vraag het vooral aan de campingeigenaar of -beheerder als u twijfelt.
• Kranen Ook kranen waarvan de leidingen bovengronds of bijna bovengronds liggen, kunnen een risico vormen. Door de buitentemperatuur kan het water daarin worden opgewarmd tot tussen de 25 en 55 °C, vooral als de kraan weinig wordt gebruikt. Dergelijke kranen kunnen een bron zijn van bacteriën waaronder legionella. Vooral als het water wordt gebruikt voor het douchen of sproeien.
• Hotels Hotels in Nederland moeten zorgdragen voor een veilig waterleidingsysteem. De VROM-Inspectie houdt hier samen met de drinkwaterbedrijven toezicht op.

Twijfelt u aan het watersysteem? Laat dan het koude en warme water twee minuten stromen. Het beste kunt u de douchekop onderdompelen in een emmer water of het sproeistuk eraf draaien. Is dit niet mogelijk? Hou dan de douchekop dicht bij het afvoerputje. Ventileer of verlaat voor de zekerheid de ruimte.